Tâm Thanh
Giữa tháng 7-2014, anh Nguyễn Đắc Điều, người bạn thân thiết của anh
Tâm, từ San Diego, California sang Na Uy thăm anh. Có anh chị Phạm Kế
Viêm -Trần Diệu Tâm tháp tùng từ Paris. Vợ chồng tôi nhận lãnh việc đưa
đón khách đường xa, vì với chúng tôi, anh Điều cũng khá thân tình, xem
chúng tôi như em út. Sau khi làm thủ tục nhận phòng trong khách sạn
xong, tất cả chúng tôi đến thăm anh chị Tâm. Tình trạng ung thư của anh
đã sang thời kỳ cuối. Mất sức qua các lần hóa trị và không ăn uống được,
anh đã gầy đi nhiều, trông khá tiều tụy, mệt mỏi. Chí tình và cố gắng
lắm anh mới tiếp chúng tôi, dù anh chỉ ngồi nhìn chúng tôi ăn, và nở
những nụ cười. Đã khá lâu, từ ngày bệnh tình của anh trở nên trầm trọng,
bạn bè rất hiếm khi được gặp hay nói chuyện với anh qua điện thoại. Ai
cũng biết anh cần phải nghỉ ngơi, và tâm lý người ốm đau thường không
muốn người khác, bạn bè phải nhìn mình với đôi mắt âu lo thương hại. Đặc
biệt, anh Tâm lại là một người cẩn trọng, dễ xúc cảm và luôn sống chí
tình với mọi người.
Viễn-Tâm Ninh- Kiền-Hải
Tôi
sống ở Na Uy, nhưng từ khi về hưu vợ chồng thường trốn lạnh,sang Mỹ ở với mấy cô
con gái sáu tháng mùa đông. Những tháng hè về lại Na Uy. Lúc anh Tâm còn khỏe, và
ngay cả khi anh bị ung thư đã được giải phẫu, nhưng sức khỏe chưa đến nỗi tệ lắm,
đám bạn chúng tôi thường rủ anh ra quán cà phê Morten, nằm bên hóc núi trên con
đường vắng đi về hướng Nittedal, để chuyện trò, tán gẫu. Những lần sau này, anh
không còn tự lái xe được, chúng tôi ghé nhà đón anh đi, có khi anh nhờ cháu Như
Thủy, cô con gái cưng của anh đưa anh đến. Ngoài tôi, có các anh Dương Kiền,
Cung Vĩnh Viễn, Phí Ngọc Hải, Nguyễn Văn Lập, thi thoảng có anh Nguyễn Đình Lưu
từ Tønsberglên. Bọn chúng
tôi thường chọn một cái bàn ngoài nắng, ngồi ôn chuyện cũ. Anh Dương Kiền kể thời
anh viết văn, làm tờ Văn Học, điểm danh những khuôn mặt văn nghệ một thời. Anh
cũng kể vài kỷ niệm vui lúc anh là Phó Ủy Viên Chánh Phủ của Tòa Án Quân Sự Mặt
Trận Vùng 2. Anh Viễn thì nói về bạn bè Nguyễn
Trãi, Chu Văn An, những tháng ngày sau 75 bất đắc dĩ làm thầy giáo “lưu dung”, và
lắc đầu xua tay khi bọn tôi khen những bài thơ anh viết. Anh Lập và tôi thì kể
chuyên lính, chuyện đánh đấm và chuyện tù đày. Đôi lúc anh Lập kể cả chuyện tu
hành, con đường nào đã dẫn anh đến kinh kệ.Anh Lập nguyên là thiếu tá phi công
trực thăng, sau 75 là bạn chí thân cùng tù với tôi, qua nhiều trại, ngoài Bắc.
Vượt biển chung một chuyến và cùng đến định cư ở Na Uy. Anh cũng là bạn đồng
nghiệp Bưu Điện cùng sởvới chị Tâm.Ăn chay trường, tu tại gia gần mười năm nay.
Anh Phí Ngọc Hải, đồng môn QGHC với anh chị Tâm. Hai anh đã thân quen khá lâu,
từ khi mới đến định cư ở Nauy và họp sức thành lập Hội Thân Hữu Người Việt Tự
Do.Những lần sau này, anh Tâm không uống được cà phê như trước nữa, anh chỉ uống
nước lạnh hay một tách trà nhạt.Sau đó, sức khỏe anh yếu dần qua những lần hóa
trị,và nhất là không ăn uống được, anh cáo lỗi, không đến nữa. Vắng anh, chúng
tôi cũng thưa dần những buổi họp mặt.Không có anh, chúng tôi thấy trống vắng
quá, khoảng trời trên vách núi không còn trong xanh, những ngọn gió mùa hè Bắc
Âu lạnh lẽo hơn, và những tách cà phê trở nên nhạt thếch, không còn hương vị nồng
nàn.
 |
| Viễn-Hải-Lập-Ninh-Tâm |
Chúng
tôi gọi nhau để hỏi tin tức về anh.Thỉnh thoảng gọi tới nhà, được nghe chị Tâm
nói vài điều về tình trạng sức khỏe và việc chữa trị.Dù chị Tâm cố gắng vui vẻ,
bình thản, nhưng chúng tôi hiểu được điều gì sẽ đến.Chúng tôi chỉ còn biết cầu
nguyện và ước mong có một phép nhiệm màu nơi Đấng Tối Cao mà anh đã một đời thờ
phượng và phó thác số mệnh của mình.
Nếu
căn bệnh ung thưlà một bất hạnh, thì bù lại anh Tâm đã có một diễm phúcrất lớn
lao. Đó là người bạn đời Khánh Hà,cũng vừa là bạn đồng mônQGHC và vừa là người
bạn văntâm đắc nhất của anh. Anh viết văn còn chị làm thơ. Tôi cũng rất mê thơ
của chị, nhiều bài, nhiều đoạn rất dễ thương, từ khá lâu tôi đã thuộc nằm lòng:
…
Thức dậy cùng em thuở ấu thơ
tiếng con tu hú gọi vang bờ
dòng sông tuổi nhỏ trôi đi mất
còn bãi sông buồn đứng ngẩn ngơ.
(Tháng Chạp Quê
Nhà)
….
Đêm nghe tiếng sóng trong lòng
thấy ta thức dậy trên dòng sông xưa
trường giang lớp lớp sóng đưa
một con đò chở nắng mưa sớm chiều
(Đêm
Nghe Tiếng Sóng)
“Thơ Khánh Hà dễ hiểu, nhưng không tầm thường,
sẽ đi vào lòng mọi người đọc, trí thức cũng như bình dân, một phẩm tính ít nhà
thơ nào tạo được”(nhận xét của nhà văn Nguyễn Văn Thà). Anh Tâm, phu quân của
chị, “đọc thơ người nhà” cũng đã viết: “Thơ
đối với Hà là hơi thở. Nhưng nàng lại ngại ngùng chia sẻ; nàng thích chia sẻ đồ
ăn,của cải, nhưng tâm sự và thơ thì dè dặt. Đối với bạn bè, và cả với tôi, nàng
chỉ coi thơ (và chính sự hiện diện của nàng) như một nụ cười vu vơ gởi tới bạn
hiền.”Chị luôn đồng hành cùng anh trên mọi nẻo đường đời, luôn được tất cả
mọi người quí mến, nể nang.Chồng Bắc vợ Nam, nhưng có lẽ đây là đôi tình nhân hạnh
phúc nhất, cặp vợ chồng tâm đầu ý hợp nhất mà tôi biết được.
Anh
Điều, anh chị Phạm Kế Viêm và vợ chồng tôi đến thăm anh chị hai lần.Chúng tôi rất
ái ngại khi chị Tâm phải vừa săn sóc cho anh vừa làm cơm đãi khách, nhưng chị
Tâm, ngoài bản tính chân tình, hiếu khách, cũng muốn cho chồng vui, nhất là được
gặp lại anh Điều. Dù vóc dáng tiều tụy nhưng lúc nào anh cũng cố nở nụ cười,
vui vẻ.Anh xin lỗi vì không thể nói chuyện nhiều được.Anh chị kéo chúng tôi ra
vườn sau, chụp vài tấm ảnh.Những năm sau này anh nghiên cứu về nghệ thuật nhiếp
ảnh như là một hobby trong tuổi già, bên cạnh chuyện viết lách Anh cho chúng
tôi xem những tấm hình cũ và cả những tấm hình anh vừa mới chụp, có đủ mặt mọi
người.Nhìn trong ảnh, thấy anh cười mà lòng tôi xúc động, thoáng hình dung ngày
tháng tới đây, trong chúng tôi sẽ thiếu mất một người.
 |
Tâm-Điều-Viêm-Ninh
Khánh Hà- Diệu Tâm-Gia Thức
|
Được
có hai buổi gặp gỡ ở nhà anh chị lần này là một may mắn đặc biệt. Nhờ cái tình
anh dành cho anh Nguyễn Đắc Điều, người bạn quí, có thể nói là thâm tình nhất
mà anh xem như người anh trong gia đình. Bởi anh Điều vừa là bạn cùng khóa 6
QGHC với người anh quá cố của anh,anh Ngô Đức Lưu, và sau này lại là người đồng
sự của anh tại Viện Tu Nghiệp Quốc Gia, cùng đi du khảo ở Mỹ, Đài Loan. Hơn nữa,
chịTâm cũng tốt nghiệp Cao Học từ Học Viện QGHC, đồng môn của phu quân và của cả
anh Điều.Dù ở xa, nhưng lúc nào anh Điều cũng hết lòng lo lắng, khích lệ bạn
mình. Khi anh Tâm viết xong những truyện trong Thiên Hương Về Trời, anh
Điều thúc hối layout để anh mang đi in cùng với thi tập Cuối Đường của chị Tâm,
giới thiệu trong cuộc triển lãm các tác phẩm của cựu sinh viên QGHC ở Nam Cali và
gởi biếu bạn bè. Khi bệnh tình trở nên trầm trọng, biết trước số phận của mình,
anh Tâm viết “Lệnh Triệu Ban Rồi” gói ghém những tâm tình như thay cho lời từ
biệt. Anh Điều luôn khuyến khích và cuối cùng đã lo việc in ấn và chuyển đến những
bạn bè của anh Tâm ở khắp các nơi. Bản tính anh chị Tâm không bao giờ muốn làm phiền
bạn bè, đã tìm đủ cách khéo léo hoàn trả cho anh Điều mọi phí tổn, mà anh Điều
không có cách nào từ chối được.
Tôi
may mắn được quen biết anh Tâm trong hơn 30 năm, sau này lại quen biết anh Điều
trong trường hợp khá bất ngờ để rồi trở nên thân thiết. Cả hai anh đều là những
người đáng kính, luôn sống với nhau bằng trọn tấm lòng.Tôi hiểu được vì sao mà
anh Tâm và anh Điều thân quí nhau như thế.
Lần
cùng với anh Điều và anh chị Phạm Kế Viêmđến thăm, cũng là lần cuối cùng tôi gặp
anh Tâm. Tháng 9.2014, vợ chồng tôi sang Mỹ. Trước ngày đi, nhóm bạn chúng
tôi lại hẹn gặp nhau ở quán cà phê Morten bên hóc núi. Đó là lần họpmặt buồn nhất.Bọn
tôi bảo nhau, có lẽ sau này chúng mình không còn gặp lại anh Tâm. Tôi chỉ còn
có một ước mong duy nhất là ngày anh Tâm ra đi, tôi có mặt ở Na Uy để được tiễn
anh lần cuối và nói với anh vài lời mà không thể nói lúc anh còn sống. Tính của
anh không thích nghe những lời khen, những lời cám ơn hay ngưỡng mộ mình.
Nhưng
rồi điều ước mong nhỏ nhoi duy nhất đó cũng không thành. Sáng sớm ngày 9 tháng 4.2015,
khi đang ở nhà cô con gái út trên đồi Hacienda Heights, mừng cháu vừa sinh đứa
con thứ nhì, mới thức dậy thấy trong lòng như nôn nóng một điều gì, tôi vội
vàng mở máy check mail, thấy bạn Đinh Ngọc Cần (nhà văn Đoàn Mai Tâm)từ Oslo báo
tin buồn: “Anh em mình đã thực sự mất một
người anh đáng kính. Anh Ngô Thanh Tâm vừa mới ra đi lúc 6giờ chiều hôm nay,
ngày 9.4.Chúng mình hãy cùng cầu nguyện cho anh.”(Giờ Na Uy đi trước Cali 9
tiếng).Tôi lặng người. Đầu óc tự dưng không còn cảm giác và trong lòng dường
như chỉcòn là khoảng trống bao la.
Tôi
gặp anh Tâm lần đầu trong một buổi hội Tết, sau gần hai tháng gia đình tôi đến
định cư ở Na Uy.Tôi ở khác thành phố nhưng cùng một thị xã với anh. Gọi là hội
Tết nhưng thực ra chỉ quy tụ khoảng 80-90 đồng hương, tổ chức một ngày Tết
chung để hoài niệm những cái tết ở quê nhà. Tôi mới đến, nên bị mấy cụ già “bắt
cóc” làm trưởng ban tổ chức. Có lẽ mấy cụ nghĩ là những người mới từ trại tỵ nạn
sang còn chút năng nổ, chưa bị ngấm cái lạnh Bắc Âu. Hội Tết cũng được sự tham
dự đông đảo của những người Na Uy trong chính quyền và Sở Tỵ Nạn. Ngay sau khi
kết thúc, được cho là thành công, anh Tâm tìm đến bắt tay tôi với nụ cười thân
thiện.Tôi biết anh từ đó, nhưng chưa thân tình lắm.
Thời
gian này tôi hoạt động rất tích cực trong Mặt Trận Hoàng Cơ Minh, mà tôi và nhiều
bạn bè đã tham gia từ khi còn ở trại tỵ nạn Bataan, Phi Luật Tân. Lúc này Mặt Trận
còn được nhiều người ủng hộ, và ngay tại Na Uy một vị linh mục Việt Nam đứng ra
thành lập và làm Chủ Tịch Ủy Ban Yểm Trợ Kháng Chiến.
Một
lần, tôi đứng ra tổ chức buổi nói chuyện cho giáo sư Tonaka từ Nhật sang, mà
tôi được ông cựu Đại tá Phạm Văn Liễu, Tổng Vụ trưởng Hải Ngoại của Mặt Trận,
giới thiệu là bạn thân của Phó Đề Đốc Hoàng Cơ Minh, đã từng vào chiến khu quốc
nội(?), và là người đang vận động quốc tế ủng hộ Tướng Minh và Mặt Trận. Trước
đó, trong vài lần tâm tình, tôi biết là anh Tâm không những không tin, không ủng
hộ mà còn phản đối Mặt Trận, nhưng tôi vẫn mời anh đến nghe. Tôi bảo là tôi rất
tôn trọngnhững suy nghĩ và quyết định của anh, nhưng vì đây là lần đầu tiên có
một giáo sư ngoại quốc nói chuyện về Mặt Trận, nên tôi muốn anh đến nghe để tìm
hiểu thêm và giúp tôi tìm một hướng đi đúng sau này. Anh nể tình tôi, nhận lời.
Buổi
nói chuyện được tổ chức tại trung tâm thành phố Oslo, đông đảo bà con đồng
hương tham dự. Khi giáo sư Tonaka kết thúc phần nói chuyện, đến phần trả lời
các câu hỏi, thấy anh Tâm đưa tay hai lần, nhưng khi tôi mời thì anh im lặng, lắc
đầu. Mặc dù trong vai trò điều hợp, tôi luôn lên tiếng mong muốn được nghe những
ý kiến, phản biện về những tiêu cực của Mặt Trận để được cùng thảo luận, hầu
tìm ra đáp số cho bài toán của niềm tin.Vài hôm sau anh ghé thăm, tôi nhắc lại
việc anh đưa tay đến hai lần nhưng sao không hỏi. Anh cười, bảo là không muốn
làm cho tôi buồn và thất vọng!(Và sau đó tôi đã thất vọng thật.)
Từ
hôm đó anh thân tình với tôi hơn. Tôi nối gót anh vào ngành Bưu Điện, anh làm
việc ở cấp quản trị cao hơn. Nhưng khi tôi học xong và đi làm được hai năm thì
anh bỏ Bưu Điện sang làm ở Đài Truyền Hình NRK. Lúc này HộiThân Hữu Người Việt Tự
Do tai Na Uy do anh Phí Ngọc Hải, một người bạn thân của anh làm hội trưởng từ
lúc các anh sáng lập, vì hoàn cảnh không thể tiếp tục, hội cũng đã không sinh
hoạt một thời gian.Anh Tâm đã vận động tôi, và nhờ nhiều người uy tín khác,
trong đó có một vị linh mục, khuyến khích tôi ra nhận lãnh trách nhiệm để gầy dựng
lại. Ngày bầu cử, sợ tôi “trốn”, anh đích thân lái xeđến nhà thật sớm để chở
tôi đi. Tôi làm hội trưởng, anh luôn ở
bên cạnh như một người bạn đồng hành.Tôi mời, anh từ chối, không muốn nhận chức
danh Cố Vấn hay Giám Sát, nhưng cam kết là luôn ở bên cạnh tôi. Và anh đã giữ lời
hứa.Chúng tôi đã đổi danh xưng thành Hội Người Việt Tỵ Nạn Tại Na Uy, quy tụ
thêm nhiều đồng hương, tạo được những thành công và sức mạnh.Hai anh em gắn bó
với nhau trong sinh hoạt cộng đồng từ dạo ấy.Trong công việc, không phải là
chúng tôi không có những bất đồng, nhưng tôi luôn tôn trọng, kính mến và biết
ơn anh.
Giữa
năm 1997, anh gởi cho tôi đọc một số truyện ngắn anh viết, đề tên tác giả Tâm
Thanh.Truyện nào cũng rất hay, nhưng tôi mê nhất là truyện Trích Tiên.Tôi không ngạc nhiên về tài viết văn của anh, bởi tôi biết
trước khi vào Cao Học QGHC anh đã tốt nghiệp Đại Học Sư Phạm Triết ở Đà Lạt và
từng làm giáo sư môn Triết.Đúng như nhà văn quá cố Nguyễn Mộng Giác đã từng nhận
định: “Người đọc bước vào truyện (Tâm Thanh) như lạc vào cõi mơ, và ra khỏi
truyện thì ngơ ngẩn bàng hoàng vì băn khoăn không hiểu nổi những vấn nạn của
nhân sinh. Có thể xem truyện ngắn của Tâm Thanh như những bài thơ triết lý.”
Và sau này, người bạn văn của anh ở Na Uy, nhà văn Nguyễn Văn Thà, cũng đã có
cái nhìn rất sắc bén về các tác phẩm của anh:“Tâm Thanh
đã viết được nhiều truyện ngắn hay. Anh đã nâng truyện ngắn Việt Nam lên một bậc.Truyện
ngắn anh có kỹ thuật cao, hóm hỉnh và đầy minh trí như thơ Nguyễn Khuyến, nhưng
cũng lãng mạn một cách thâm trầm, ý vị.”
Từ
khi mê tài viết của anh, tôi thường ghé lại anh hơn.Anh luôn bảo tôi kể cho anh
nghe chuyện tình thời học trò và chuyện lính. Không ngờ những câu chuyện kể không
đâu vào đâu ấy để chỉ vài hôm sau tôi bất ngờ đến ngỡ ngàng khi đọc truyện Cổ Thành, kèm thêm một bài thơ cùng tựa
của chị Khánh Hà, anh chịviết gởi tặng tôi và “vầng trăng thơ ấu”(chữ của anh).
Anh viết hay quá, đẹp quá, làm tôi cứ tưởng là chuyện của một chàng mục tử đatình
nào đó chứ không phải chuyện của mình.Tôi liên tưởng đến thằng bé chăn cừu trong
truyện Les Étoiles của nhà văn Alphonse Daudet tôi đã đọc đi đọc lại nhiều lần
lúc còn đi học. Tôi có cái diễm phúc được anh cho đọc nhiều truyện của anh trước
khi in thành sách. Tác phẩm đầu tayThiên Nga Giữa Cõi Ngườido Văn Học ấn
hành mùa hè 1999 đã làm nên tên tuổi Tâm Thanh. Trong nền văn học hải ngoại có
thêm một nhà văn đúng nghĩa, được độc giả ái mộ.Sau đó Gỗ Thức Trên Rừng, Thiên
Hương Về Trời lần lượt ra đời. Tất cả đều là những tác phẩm giá trị, được
bạn bè và độc giả khắp nơi đón nhận nồng nhiệt.
Ban
đầu, anh bảo tôi kể chuyện cuộc đời cho anh nghe, để rồi anh âm thầm viết thành
những truyện đẹp. Sau đó thì anh khuyến khích tôi viết, bảo tôi có sẵn cái vốn
quý -những kỷ niệm đặc biệt thời ấu thơ, những thăng trầm trong cả một đời lính-
vốn đã là những câu chuyện hay và cảm động. Anh muốn có người đồng hành cho vui.Vâng
lời anh, tôi viết vộiNợ ĐờiMột Nửa, Còn Một
Nửa Nợ Ơn Em.Đây không phải là một truyện ngắn mà chỉ là một đoản văn, không
đâu vào đâu. Tôi gởi đến anh với lời nửa đùa nửa thật: “Vâng lời
ông thầy, gởi đến bài luận văn này nhờ ông thầy Triết xem qua và chấm điểm. Đủ
điểm trung bình thì cố gắng viết tiếp, còn điểm dưới trung bình thì đành xin bẻ
bút”. Ngay tối hôm ấy tôi nhận hồi âm “Trả
lại bài viết, vì ông thầy (bàn) không còn điểm để cho.”
Không
ngờ lời nói đùa đó của anh lại là sự khởi đầu nghiệp viết lách của tôi.Anh rất
xứng đáng là thầy tôi, nhưng không bao giờ chịu nhận.Đôi lúc tôi còn giận anh
cái tính quá khiêm nhường.
Khi
được anh và nhiều vị thầycùng bạn bè khuyến khích tôi ấn hành tập truyện đầu
tiên “Ở Cuối Hai Con Đường”,môt vài
nhà văn tên tuổi thương tình, ngỏ ý viết tựa cho tập truyện. Tôi rất cảm kích tấm
lòng của các bậc đàn anh, muốn nâng đỡ khích lệ một người tập tễnh cầm bút,
nhưng tôi xin phép từ chối.Tôi muốn được anh Tâm Thanh làm điều ấy. Bởi ngoài
việc tạo một cơ duyên, anh còn là người dẫn dắt tôi vào nghiệp viết. Bài tựa của
anh, không những làm làm tăng thêm giá trị của tập truyện, mà với tôi, còn là một
kỷ niệm đẹp đáng nhớ, nhất là sau khi anh không còn hiện hữu trên cõi đời này.
Thiên
Nga Giữa Cõi Người, tên truyện ngắn mà anh dùng làm tựa
cho tập truyện đầu tay. Tập truyên đã làm nên tên tuổi Tâm Thanh.Trong câu chuyện,
anh kể về một đôi thiên nga đẹp nhất ở vùng sông hồ Telemark- Na Uy. Giống
thiên nga vốn rất hiền lành và chung thủy, nhưng vì sống gần con người nên con
thiên nga trống đã bị giết (oan), vì nó tấn công một chú bé đang bơi lội dưới hồ
mà tưởng nhầm là con rái cá đã quấy phá ổ trứng của chúng. Cuối cùng, tác giả -người
chứng kiến cái chết của con thiên nga và tìm ra lý do chết oan của nó- đã bộc bạch
tâm sự của mình:
“Tôi có thể "tu luyện" để hưởng được
hơi ấm của một giọt nắng trong vườn tuổi thơ ngay lúc còng người đi trong cơn
bão tuyết. Nhưng lạ quá, tôi chưa bao giờ tránh được cơn gió bấc vô hình giữa những
con người. Tôi biết hoàn toàn là lỗi tôi, buồn lòng lắm, nhưng không làm gì được”
Giờ
thì tác giả không còn ưu tư,tự nhận lỗi về mình hay phải buồn lòng nữa, bởi Thiên
nga Tâm Thanh đã ra đi, vĩnh viễn không còngiữa cõi người.
Viết
tại đồi Hacienda Heights
12.4.05
http://www.diendantheky.net/2015/05/pham-tin-ninh-tam-thanh-thien-nga-khong.html
