Hà Giang/Người Việt
LTS
- Trong cảnh cuối của cuốn phim tài liệu “Terror in Little Saigon,”
phóng viên A.C. Thompson cả quyết với con trai của nhà báo Nguyễn Ðạm
Phong: “Mặt Trận có một đội sát thủ. Tên gọi là K9. Các thành viên của
Mặt Trận nói với chúng tôi rằng K9 đã giết cha của em.”
Câu kết khiến người con của nhà báo Nguyễn Ðạm Phong nhìn A.C.
Thompson với cặp mắt long lanh biết ơn. Nhưng khẳng định của nhà làm
phim khiến một số khán giả cảm thấy thất vọng, hụt hẫng.
Phóng viên A.C. Thompson trong một cảnh quay phim “Terror in Little Saigon.” (Hình: ProPublica)
Người xem phim kỳ
vọng rằng A.C. Thompson sẽ trưng ra những bằng chứng cụ thể, rõ ràng và
thuyết phục, để làm sáng tỏ nghi vấn Mặt Trận là tổ chức đã ra lệnh thủ
tiêu một số nhà báo trong thập niên 1980s. Nhưng nhiều người cho rằng
trong suốt gần 60 phút chăm chú theo dõi phim, họ không thấy A.C.
Thompson đưa ra được chứng cớ nào rõ ràng và thuyết phục đủ, để ông có
thể cả quyết rằng Mặt Trận là thủ phạm. Người khác cho rằng các nguồn
tin giấu tên không đáng tin cậy. Nhiều người, muốn hiểu rõ hơn về kết
luận của A.C. Thompson, đã tìm đọc kỹ tài liệu dài 72 trang, do chính
A.C. soạn và cho đi kèm cuộn phim, để tìm chứng cớ rõ ràng và thuyết
phục. Nhưng vẫn không thấy có chứng cớ nào đủ mạnh.
Người Việt
phỏng vấn phóng viên A.C. Thompson để thảo luận về những nhận định của
khán giả và hỏi rõ thêm về những chứng cứ dựa vào đó ông đi đến kết luận
của mình.
Dưới đây là nguyên văn cuộc phỏng vấn.
***
Hà Giang (NV): Chào ông A.C. Thompson, ông làm
ký giả cho cơ quan ProPublica được bao lâu rồi? Ông làm việc toàn thời
gian với họ hay là một phóng viên độc lập?
A.C. Thompson: Tôi làm việc với ProPublica toàn thời
gian từ năm 2008. Và mỗi khi tôi làm phim cho ProPublica thì tôi làm
luôn một tài liệu đi kèm cho Frontline.
NV: Vào thập niên 1980, khi những nhà báo người Mỹ gốc Việt bị ám sát, ông đang ở đâu, làm gì?
A.C. Thompson: Lúc ấy tôi là một cậu bé, còn đang học ở vườn trẻ (cười).
NV: Mọi việc xảy ra đã hơn 30 năm rồi, các hồ sơ
điều tra cũng đóng lại hơn 15 năm rồi, nguyên do nào khiến ông có ý
định làm cuốn phim Terror in Little Saigon trong thời điểm này.
A.C. Thompson: Cách đây mấy năm, tôi đang làm một
loạt bài về việc một ký giả ở Oakland bị giết chết, tên của ký giả đó là
Chauncey Bailey. Tôi gặp một nhà làm phim trẻ người Việt Nam tên là
Tony Nguyễn. Anh ta nói với tôi rằng việc này (ký giả bị giết) xảy ra
trong cộng đồng Việt Nam hoài, mà chẳng ai trong làng truyền thông Mỹ
quan tâm. Ðiều này khiến tôi bắt đầu suy nghĩ đến việc điều tra về cái
chết của những ký giả gốc Việt. Tony Nguyễn sau này cũng hợp tác với tôi
trong phim “Terror in Little Saigon.” [Vào năm 2011, Tony Nguyễn đã làm
cuốn phim có tên “Enforcing the Silence” nói về việc ký giả Dương Trọng
Lâm, 27 tuổi, chủ bút tờ Cái Ðình Làng, bị bắn chết Tháng Bảy, 1981,
tại San Francisco, California. Trong cuốn phim này, Tony Nguyễn cũng kết
luận rằng Mặt Trận là thủ phạm giết chết Dương Trọng Lâm - NV]
NV: Vai trò của Tony Nguyễn trong phim Terror in Little Saigon là gì?
A.C. Thompson: Anh ta là một trong những nhà sản
xuất phim này. [Trả lời phỏng vấn của nhật báo Người Việt sau đó, Tony
Nguyễn xác định là anh cùng làm việc với A.C. Thompson từ những ngày đầu
tiên, và đóng vai trò định hình cho cuốn phim - NV]
NV: Trước khi bắt tay vào việc làm phim Terror
in Little Saigon, ông có hiểu gì về cuộc chiến Việt Nam, về người tị nạn
Việt Nam và về cộng đồng người Mỹ gốc Việt không?
A.C. Thompson: Tôi không hiểu nhiều. Tôi có thân
nhân đã phục vụ trong quân đội Mỹ trong cuộc chiến Việt Nam, và tôi biết
về cuộc chiến và những người tị nạn, nhưng không biết nhiều. Tôi đã
dành rất nhiều thời gian để tìm hiểu và nói chuyện với càng nhiều người
càng tốt để hiểu về lịch sử đó.
NV: Ai là người tài trợ để làm cuốn phim này?
A.C. Thompson: Phim này do Frontline tài trợ, và
Frontline thì được Corporation for Public Broadcasting (CPB) tài trợ một
phần. Tiền của CPB do Quốc Hội Hoa Kỳ cấp.
NV: Ðể được làm phim, ông có phải thuyết phục cấp trên không? Việc thuyết phục có khó khăn không và phải kéo dài bao lâu?
A.C. Thompson: Tôi phải viết bài tường trình, viết
email giải thích, trình bày những gì mình có thể làm và không thể làm.
Các sếp của tôi ở ProPublica cũng tốn một thời gian khá lâu mới quyết
định đây có phải là một dự án họ muốn theo đuổi hay không. Rồi bên
Frontline cũng phải đi qua những tiến trình như thế. Nói chung là khá
lâu, nhưng tôi không nhớ rõ là bao lâu. Việc này xảy ra cũng hơn hai năm
rồi.
NV: Chủ đề chính của ông trong cuốn phim có phải
là, lý do duy nhất mà cơ quan FBI sau bao nhiêu năm điều tra vẫn không
thể tìm ra chứng cớ rõ ràng và thuyết phục, để xác định thủ phạm, là vì
không ai chịu lên tiếng, phải không?
A.C. Thompson: Ðó chắc chắn là một chủ đề, những
không phải là chủ đề duy nhất. Một trong những điều mà chúng tôi cố gắng
vạch ra là FBI không tìm được người trong cuộc, hay gặp khó khăn phát
triển những nguồn tin gần với, hay nằm trong, những sự kiện, có thể có
đủ chi tiết để giúp họ đạt kết quả của cuộc điều tra.
NV: Một điều khác hình như ông cũng muốn ám chỉ
là, chính phủ Hoa Kỳ, qua nhiều cơ quan khác nhau, như FBI, CIA, Bộ Quốc
Phòng, Bộ Tư Pháp, biết rất rõ về hoạt động của Mặt Trận, nhưng hình
như ngầm hỗ trợ họ, để yên cho họ gây quỹ để có tiền hoạt động trong
chiến khu, phải không?
A.C. Thompson: Hoàn toàn đúng sự thật và không có gì
tranh cãi về việc đó cả. Họ được sự hỗ trợ của mọi nơi trong chính phủ.
Chúng tôi có một điện tín từ cấp cao của CIA gửi cho nhân viên của họ
trong thập niên 1980 cho thấy họ biết rất rõ tổ chức của ông Hoàng Cơ
Minh làm gì. Chúng tôi có những lá thư từ Quốc Hội Mỹ, từ Bộ Ngoại Giao,
nói với người nhận rằng chúng tôi muốn quý vị hỗ trợ những người này.
Chúng tôi có tài liệu cho thấy ông Hoàng Cơ Minh đã gặp gỡ giới chức
ngoại giao Hoa Kỳ ở Bangkok. Chúng tôi có điện tín của Hội Ðồng An Ninh
Quốc Gia cho thấy rõ những gì nhóm Hoàng Cơ Minh đang làm, và tôi muốn
nói đến việc Mặt Trận muốn xâm nhập Việt Nam từ Thái Lan. Vì vậy, việc
chính phủ Hoa Kỳ hồi đó hỗ trợ Mặt Trận không có gì là nghi vấn cả.
NV: Trở lại cuốn phim. Trong khi đội ngũ của FBI
trong 15 năm điều tra không thể buộc tội ai vì thiếu chứng cớ, vậy thì
ông có thể cho biết trong những điều ông đã khám phá ra trong thời gian
hai năm điều tra, chứng cớ nào rõ ràng và thuyết phục nhất đã khiến ông
có thể khẳng định rằng K9, một bộ phận của Mặt Trận, đã giết chết, ít
nhất là ký giả Nguyễn Ðạm Phong?
A.C. Thompson: Có nhiều yếu tố. Tôi không thể nói
một cách xác quyết (conclusively) rằng người nào đó chịu trách nhiệm cho
tội ác đó. Tôi chỉ có thể nói là tất cả chứng cớ tôi tìm được đều chỉ
về một hướng, chứ không trỏ đến một hướng khác. Và tôi đã xem hàng ngàn
và hàng ngàn trang tài liệu của FBI, của cảnh sát, nói chuyện với các
thân nhân, và đơn giản không thấy có một manh mối nào cho người nào khác
ngoài Mặt Trận chịu trách nhiệm cho những tội ác đó. Con của ký giả
Nguyễn Ðạm Phong cho biết ông đã nhận được đe dọa thường xuyên, và theo
hiểu biết của chúng tôi, một số thành viên của Mặt Trận đã gặp ký giả
Nguyễn Ðạm Phong, tìm cách cho tiền ông để đừng viết những bài chỉ trích
họ nữa. Chúng tôi biết rằng họ đã gặp gỡ các thành viên của Mặt trận
tại một nhà hàng ở đường Highland Street ở Houston, trước khi ông ta bị
giết. Trong cuộc điều tra chúng tôi cũng gặp một người, vốn là thành
viên cũ của Mặt Trận. Người này khẳng định là Mặt Trận chịu trách nhiệm
cho việc giết hai ký giả đó, Dương Trọng Lâm và Nguyễn Ðạm Phong.
NV: Nhân chứng đó là ai? Tôi xem đi xem lại cuốn phim bốn lần mà không thấy. Tôi có bỏ sót chi tiết nào trong phim không?
A.C. Thompson: Không, người này là một người ẩn
danh, và ẩn mặt. Người ấy không xuất hiện trên ống kính, và lúc đó, sau
khi chúng tôi nói chuyện với người đó, chúng tôi tổng hợp tất cả những
chứng cớ mình đã tìm thấy, những điều người khác nói, thì chúng tôi thấy
là nhiều phần Mặt Trận là thủ phạm.
NV: Nếu đây là một nhân chứng ẩn mặt dấu tên,
như vậy chúng ta không thể xác định thẩm quyền người ấy cũng như sự đáng
tin cậy của họ, và dựa vào lời khai của người này, ông cảm thấy mạnh
dạn hơn để đi đến kết luận, thì ông có nghĩ là sự đáng tin cậy của cuốn
phim bị giảm đi không?
A.C. Thompson: Vâng, chắc chắn là như vậy. Ðối với
bất kỳ phóng viên nào, khi phải lấy tin của một người giấu mặt, giấu
tên, thì đó không phải là tình huống lý tưởng. Chúng tôi chấp nhận sự
hoài nghi của một số độc giả và khán giả. Ðó là bản chất của sự việc.
Nhưng sự thật của vấn đề là, khi bạn đang tường trình câu chuyện về
những người bị ám sát và bị khủng bố, thì rất ít người muốn liên lụy đến
tội ác, hay dính líu vào để làm lụy đến bản thân. Ðó là lý do tại sao
FBI đã gặp khó khăn. Vì thế trong trường hợp này, đối với chúng tôi, khi
cân nhắc mọi điều, lời khai của người giấu tên được đánh giá cao.
NV: Câu hỏi cuối của tôi: Nhân chứng Nguyễn Xuân
Nghĩa, khi tôi phỏng vấn ông ấy, khẳng định rằng mình không hề nói với
ông [A.C. Thompson] rằng bản thân “đã tham gia một buổi họp của Mặt
Trận, trong đó các thành viên thảo luận việc ám sát một biên tập viên
của một nhật báo nổi tiếng ở Quận Cam.” Xin ông cho biết ý kiến về việc
này?
A.C. Thompson: Thật là hay khi ông Nghĩa nói như
thế. Chúng tôi nghĩ rằng ông Nghĩa là một người tốt, và là một người rất
thông minh, chúng tôi rất thích nói chuyện với ông. Nhưng vấn đề là
không chỉ riêng tôi, mà ba người khác, ông Joseph Sexton, ông Cliff
Parker, và ông Richard Rowley, đều nghe thấy điều ông ấy nói. Và vì điều
ông nói quá quan trọng, nên sau đó, chúng tôi bàn luận với nhau, rồi
tôi gọi điện thoại ngay cho sếp của tôi. Ðiều này không phải chỉ một
mình tôi nghe thấy.
NV: Lạ thật, ông Nguyễn Xuân Nghĩa nằng nặc nói
rằng không hề nói câu đó. Ông khẳng định là không nói câu nào “off the
record” cả.
A.C. Thompson: Chúng tôi không bao giờ nói [với ông
Nghĩa - NV] là chúng tôi đang “off the record” [thảo luận không ghi
xuống và sẽ không được tường trình - NV]. Chúng tôi không nói với ông ấy
là chúng tôi sẽ không tường trình những gì ông ấy nói. Chúng tôi chỉ
tháo cái microphone ra, tắt đèn của máy ảnh, và rồi câu nói đó bật ra từ
ông Nghĩa.
NV: Ông có ghi notes trên giấy không?
A.C. Thompson: Vâng, tôi ghi notes, và tôi nhớ rất
rõ vì ngay sau đó chúng tôi thảo luận và gọi điện thoại nói chuyện với
cấp trên của tôi, như tôi đã nói lúc nãy. [Ngày hôm sau, cả ba đồng
nghiệp của A.C. Thompson, gồm Joseph Sexton, Cliff Parker, và Richard
Rowley, đều gửi email cho Người Việt, xác định là ông Nguyễn Xuân Nghĩa
có nói với họ như thế. - NV].
NV: Ông còn điều gì muốn trình bày?
A.C. Thompson: Vâng, tôi muốn nhật báo Người Việt
chuyển lời xin lỗi của tôi. Tôi thật tình không muốn làm buồn lòng cộng
đồng người Việt, không muốn vẽ lên một hình ảnh xấu cho cộng đồng người
Việt. Chỉ là chúng tôi rất nóng lòng trong việc tìm công lý cho những ký
giả gốc Việt, mà chúng tôi xem là đồng nghiệp, bị giết. Làm việc cùng
với chúng tôi còn có những phóng viên người Việt khác, chăm chú đọc
scripts, biên tập phim, không phải chỉ có đám phóng viên người Mỹ chúng
tôi mà thôi.
NV: Cảm ơn ông.
http://www.nguoi-viet.com/absolutenm2/templates/viewarticlesNVO.aspx?articleid=217111&zoneid=1
Trách chi người đem thân giúp nước...
